Negen studioalbums, zes officiële live-albums, twee compilaties, tientallen officiële live bootlegs, 36 award-nominaties, elf daarvan verzilverd (waaronder vijf American Music Awards en één Grammy), één album in Rolling Stone’s 500 Greatest Albums of All Time, en een loopbaan van twintig jaar. Maar waar kennen we Pearl Jam eigenlijk vooral van? Inderdaad: debuutalbum Ten, het album dat in die Rolling Stone top 500 plaats 207 bezet. De rockband uit Seattle, met een reputatie als bewuste sloper van de eigen naam en faam, verdient echter wel wat meer erkenning.
Pearl Jam ontstond in 1990 uit de as van Mother Love Bone, dat was opgericht door bassist Jeff Ament en slaggitarist Stone Gossard. Deze band wist eind jaren ’80 een contract bij PolyGram te versieren, maar kwam door een heroïne-overdosis van zanger Andrew Wood nooit verder dan een debuutalbum (Apple, 1990). Ament en Gossard verloren elkaar in eerste instantie uit het oog, maar werden al snel door gitarist Mike McCready weer bij elkaar gebracht. Diens band Shadow was uit elkaar en hij zocht een nieuwe uitdaging. Gedrieën gingen ze op zoek naar een zanger en een drummer – met enkel drie gitaren komt een band er nou eenmaal niet.
Mamasan
De beoogde drummer (Jack Irons, ooit Red Hot Chili Peppers) had geen interesse en gaf het demobandje door aan ene Eddie Vedder, een surfende pompstationmedewerker uit San Diego. Die schreef er meteen drie nummers bij en gaf het werkje de wat vreemde naam ‘Mamasan’. Bij die drie nummers zaten echter wel Once en Alive. Nodeloos te zeggen dat hij de nieuwe zanger werd. Dave Krusen werd uiteindelijk als drummer de vijfde man en onder de naam Mookie Blaylock, naar een basketballer uit de NBA, werd een platendeal geregeld bij Epic Records. Om rechteninbreuk te voorkomen, wijzigden de heren al snel naar Pearl Jam. Onder die naam werd in 1991 de eerste plaat opgenomen.
Het gezelschap wist onmiddellijk ontzag af te dwingen door met hun debuut Ten uit 1991 meteen één van de beste rockalbums van de jaren ’90 (en misschien wel allertijden) af te leveren. Mede vanwege het succes van dat album, dat rockevergreens als Jeremy, Black en Alive bevat, kreeg Pearl Jam echter ook al vroeg het predikaat ‘commercieel’ opgeplakt. In de jaren die volgden, heeft de band vervolgens zo hard zijn best gedaan om van dat stigma af te komen, dat de hoofdmoot (muziek maken dus) er nog wel eens bij in schoot, met matige albums tot gevolg. Waar ze echter dankzij Ten wel de rest van het decennium mee weg gekomen zijn omdat de rek maar niet uit de plaat wil(de) gaan. Daarnaast wist het vijftal dankzij een weigering om videoclips te maken, een rel rond concertkaartverkoper Ticketmaster en de houding van met name voorman Eddie Vedder het undergroundpubliek gedeeltelijk terug aan zich te binden. Wat trouwens ook weer deels te danken was aan het feit dat alle albums na Ten weliswaar goed verkochten, maar zelden goede kritieken kregen: een typische reden om omarmd te worden door de underground. Mede dankzij een zeer solide live-reputatie leeft de band de laatste jaren echter voort als publiekslieveling.
Wervelwind
Toch moeten het voor de band zelf lastige jaren van strijd op verschillende fronten geweest zijn, die jaren ‘90. Door het beste album van een volledige muzikale stroming binnen een specifiek tijdperk te maken, plaatsten ze zichzelf onbewust en ongetwijfeld ongewild in het oog van een wervelwind die alle voors en tegens van de moderniserende, vercommercialiserende rockwereld tegen het licht hield. Het succes van Ten bracht daarin een vreemd soort rust, zoals het in het oog van een storm altijd windstil is. Maar elke beweging in om het even welke richting leidde tot een confrontatie met rondvliegende brokstukken van een muzikale wereld die van binnen en van buiten aan het veranderen was, zowel aan de hand van de muziek van maatschappelijke buitenstaanders als Nirvana’s Kurt Cobain als juist door de steeds meer op winst jagende heren van metalband Metallica.
Dat Pearl Jam in die jaren alleen een paar drummers versleten heeft, maar verder altijd in originele bezetting aan elkaar trouw is gebleven, mag daarom bijna een wonder heten. Over Ten hoeven we het dus verder niet meer te hebben: Pearl Jam is sterker dan dat album alleen.
Deel één van een drieluik over Pearl Jam. Volgende week zaterdag het vervolg. Deze nieuwe muziekserie op DeJaap begon de afgelopen weken met een drieluik over Pink Floyd (deel 1, 2 en 3).
Bart Nijman schrijft voor Muziek.nl
